ثبت جهانی سمنو به نام تاجیکستان در فهرست میراث ناملموس یونسکو، بیش از آنکه یک موفقیت فرهنگی باشد، آیینهای از خلأهای سیاستگذاری میراثی در منطقهای استکه آیینها و خوراکهایش مرز نمیشناسد.
به گزارش خبرنگار مهر، چندی پیش یونسکو پرونده سمنو را پذیرفت؛ خوراکی آیینی، نوروزی و زنمحور که قرنهاست در حافظه فرهنگی مردمان ایرانزمین جریان دارد. اما این پذیرش، به نام تاجیکستان رقم خورد؛ کشوری که بیتردید سمنو بخشی از فرهنگ زندهاش است، اما تنها صاحب این روایت نیست. همین «تنها» شدنِ یک میراث مشترک، مسئله اصلی این ثبت جهانی است.
سمنو در ایران، صرفاً یک خوراک نیست؛ آیینی است آمیخته با اسطوره، کشاورزی، نذر، باورهای زنانه و مفهوم برکت. از متون تاریخی و مردمنگارانه گرفته تا حافظه زیسته نسلها، همگی نشان میدهند که سمنو در ایران، قدمتی دستکم چندصدساله دارد و بهعنوان نماد زایش طبیعت و فراوانی، در بطن نوروز جای گرفته است. پخت جمعی سمنو، شبزندهداریها، دعاها و مشارکت زنان، بخشی از سرمایه ناملموس فرهنگی ایران بوده که هنوز نیز در بسیاری از مناطق کشور زنده است.
با این حال، این میراث که ذاتاً فرامرزی است، در مسیر ثبت جهانی، تکملیتی شد؛ مسیری که با روح کنوانسیون ۲۰۰۳ یونسکو و تجربه ثبت عناصر مشترکی چون نوروز، همخوانی چندانی ندارد.
پرونده تاجیکستان؛ روایت درست، اما ناقص
در پروندهای که تاجیکستان به یونسکو ارائه کرده، سمنو بهدرستی بهعنوان خوراکی آیینی مرتبط با نوروز معرفی شده است؛ عنصری که به گفته تهیهکنندگان پرونده، نقش مهمی در تقویت همبستگی اجتماعی، انتقال دانش سنتی، مشارکت جمعی و هویت فرهنگی جامعه تاجیکستان دارد. تأکید بر نقش زنان در فرآیند پخت، استمرار این آیین در روستاها و شهرها و پیوند آن با ارزشهای اخلاقی چون صبر و همکاری جمعی، از نقاط قوت این پرونده به شمار میرود.
اما مسئله دقیقاً همینجاست: پرونده، درست روایت میکند، اما کامل نه. سمنو در این روایت، بیش از آنکه میراث یک حوزه تمدنی باشد، به میراث یک کشور فروکاسته شده است؛ در حالی که گستره تاریخی و فرهنگی آن، ایران و افغانستان و دیگر بخشهای جهان نوروزی را نیز در بر میگیرد.
سؤال اصلی؛ ایران کجا ایستاده است؟
ثبت تکملیتی سمنو، بیش از آنکه نقدی به تاجیکستان باشد، پرسشی جدی از متولیان میراث فرهنگی ایران مطرح میکند: چرا در مواجهه با میراثهای مشترک، رویکردی فعال، پیشدستانه و مشارکتی وجود ندارد؟ چرا عناصر ریشهدار فرهنگ ایرانی، یکییکی در قالب پروندههای مستقل دیگر کشورها ثبت میشوند، بی آنکه ایران نقش تعیینکنندهای در روایت جهانی آنها داشته باشد؟
سمنو، همچنان ظرفیت آن را دارد که در قالب پروندهای چندملیتی، با مشارکت ایران، تاجیکستان و افغانستان بازتعریف و تکمیل شود؛ اقدامی که نهتنها از نظر تاریخی دقیقتر است، بلکه به همگرایی فرهنگی منطقه نیز کمک میکند.
ثبت شد؛ اما روایت ناتمام ماند
سمنو اکنون در فهرست میراث ناملموس یونسکو قرار دارد؛ اتفاقی که بهخودیِ خود ارزشمند است. اما روایت جهانی آن، هنوز همه حقیقت را بازگو نمیکند. میراثهای ناملموس، بیش از آنکه به نام کشورها تعلق داشته باشند، به حافظه جمعی ملتها وابستهاند؛ حافظهای که در مورد سمنو، بیتردید بدون ایران، روایتی ناتمام خواهد بود.
کد خبر 6702191 
فاطمه کریمی
-
آیین «باران خواهی» ثبت جهانی نشد
-
میراث ناملموس ایران در صف یونسکو/ کدام میراث ایرانی جهانی میشود
-
میراث ناملموسی که ثبت شد؛ رتبه ای که یک پله صعود کرد
-
ایلام؛ از سنت تا فناوری و بازنگری در الگوی کشت
-
فوت یک نوجوان در تصادف موتورسیکلت در کاشان
-
خودروهای توقیفی در پارکینگ های ساری تعیین تکلیف شود
-
حکمی: بارش برف و باران خراسان رضوی را فرا می گیرد
-
نقد «احمد» در «هفت»؛ ژانر فاجعه بررسی میشود
-
امیری: ۷۷ زندانی در شاهرود مشمول ارفاق شدند
-
معرفی آثار بخش رادیوتئاتر جشنواره تئاتر فجر
-
برگزاری مسابقات دومیدانی منطقهای در مهرستان
-
از بزرگی شکم مردان و مشکلات قلبی تا ارتباط سلامت مغز با عملکرد کلیهها
-
سمنو، میراثی که جهانی شد؛ اما حقش ادا نشد
-
سلامت مغز با عملکرد کلیهها مرتبط است
-
جزئیات جدید از نفوذ ایران به قلب اسرائیل
-
ترکیب احتمالی پرسپولیس برابر مس/اتفاق تلخ و نگران کننده برای یک مدافع
-
روز مهم پرسپولیس برابر تیمِ یک استقلالی/ چرخ تراکتور دوباره می چرخد؟
-
درگیریهای خونین بین مزدوران امارات و مزدوران عربستان در «حضرموت» یمن
-
برخورد مرگبار پژو با گاردریل در محور اراک–قم یک فوتی بر جای گذاشت
-
کنسرو ماهی و رب گوجهفرنگی گران شد+جدول قیمت کالاهای اساسی
-
هوای پایتخت همچنان ناسالم برای گروههای حساس
-
گزارش میدانی خبرنگار مهر از آبگرفتگی معابر بر اثر بارش باران در رودسر
-
ترامپ: شب گذشته مواضع داعش در نیجریه را بمباران کردیم
-
روزنامههای ورزشی پنجشنبه چهارم دی ۱۴۰۴
-
روزنامههای اقتصادی پنجشنبه چهارم دی ۱۴۰۴
-
روزنامههای صبح پنجشنبه چهارم دی ۱۴۰۴
- پخش عمده موبایل مشهد
- مانتو
- تور شفق قطبی
- تعمیر کامپیوتر تهران
- ایمپلنت دندان
- استعلام شرکت با کد ملی
- آلپاری
- تبلیغات گوگل ادز
- فروش خودرو کارکرده
- خرید دستگاه تصفیه آب
- سرور اچ پی
- خرید دام زنده
- مهرینو
- تهران تایمز
- روزنامه آگاه
نظرات کاربران